TÜBERKLOZ ÖRNEK ALIM REHBERİ

AKCİĞER TÜBERKÜLOZU TANISINDA KULLANILAN ÖRNEKLERİN ALINMASINA İLİŞKİN  KURALLAR

AKCİĞER DIŞI TÜBERKÜLOZ UN TANISINDA KULLANILAN ÖRNEKLERİN ALIM ÖZELLİKLERİ

Numune alınması ile ilgili kurallar :

1. Kullanılan kaplar steril, kırılmaya dayanıklı, tek kullanımlık, vidalı kapaklı olmalı ve sıvıları sızdırmamalıdır.fiksatif ya da koruyucu içermemeli, herhangi bir jel, mum. Edta vs içeren tüplere alınmamalıdır.
2. Enjektör ile alınan numuneler, luer tipi enjektörler ile ya da numune alımında kullanılan kaplara aktarılarak gönderilmelidir. Enjektör ile gönderilen numune kabul edilmez.
3. Numune aseptik şartlarda alınmalıdır.
4. Yeterli miktarda uygun kalitede ve sayıda olmalıdır.
5. Numuneler uygun zamanda alınmalı ve en kısa sürede işlemin yapılacağı laboratuvara gönderilmelidir.
6. Kültür yapılması istenen numuneler anmikrobiyal tedaviye başlamadan önce alınmalıdır.
   

TÜBERKÜLOZ ÇALIŞILMASI İÇİN LABORATUVARA YOLLANCAK ÖRNEKLER İLE İLGİLİ BİLGİLENDİRME ;

BALGAM: Akciğer tüberkülozu şüphesinde ilk tercih edilen ve basil saptama oranı en yüksek numune türüdür. Hastadan balgam örneğini açık havada vermesi istenmelidir.

Kabul Şartları: Numuneler yaklaşık 3-5 ml miktarda, sabahları aç karnına, üç gün üst üste sabah alınmalıdır. Ancak hasta, üç gün üst üste sabah ilk balgam örneğini verecek durumda değil ise,   İlk balgam örneği; klinik başvuru sırasında (anlık), ikinci balgam örneği; ikinci gün sabahı (evde), üçüncü balgam örneği; ikinci balgam örneğini getirdiğinde (anlık) veya üçüncü gün sabahı (evde) alınarak gönderilmelidir.

Özel Talimatlar: Balgam çıkarmadan önce sabah aç karnına önce dişlerini fırçalaması veya ağzını iyice çalkalaması istenir. Hastalardan aç karnına derin ve kuvvetli bir öksürükle akciğerlerden gelen kıvamlı, sabah ilk balgam örneği alınmalıdır. Hasta postnazal akıntı ya da tükürük vermemelidir.

Uygunsuzluk: Numunenin tükürük olması, 24 saat süre ile biriktirilmiş olması, içinde yiyecek artıklarının olması

UYARILMIŞ BALGAM: Balgam çıkaramayan ayaktan hastalardan alınmalıdır.

Kabul Şartları: En az 10 ml miktarda indükte balgam örneği alınarak gönderilmelidir.     İndüklenmiş balgam numunesi görünüm açısından tükürüğe benzediği için numune yanlışlıkla reddedilmesin diye istem kağıdına mutlaka "uyarılmış balgam" notu eklenir.

Özel Talimatlar: Nebülizatör yardımı ile %3-10 hipertonik tuzlu su 15-20 dk boyunca solutularak, derin inspiryum ve öksürük ile balgam örneği uygun numune kabına toplanır.

AÇLIK MİDE SUYU: Nörolojik hastalık, koma hali vb. nedenlerle uyum gösteremeyen

hastalardan, 10 yaşından küçük çocuklardan ve uyarılmış balgam alınamayan hastalardan alınır.

Kabul Şartları: Numune en az 5 ml olmak üzere mümkün olduğu kadar fazla miktarda hasta sabah aç karnına (hastanın gece uyku süresince yutmuş olduğu balgam) ve sabah yatağından kalkmadan/dik pozisyona geçmeden alınmalıdır.

Özel Talimatlar: Gastrik tüp ile ağız ya da burundan mideye ulaşılır. 5-50 mL serum fizyolojik verilir

ve aspire edilir. Aspire edilen numune steril vida kapaklı bir kap yada tüpe konulur. Nötralizasyon için

100 mg sodyum karbonat ilave edilmelidir.

Uygunsuzluk: Nötralize edilmeden 4 saatten daha fazla bekletilmiş numune olması.

İDRAR: Üriner sistem tüberkülozu şüphesinde alınır.

Kabul Şartları: En az 40 mL, en az üç gün üst üste sabah idrarı şeklinde alınmalıdır.

Özel Talimatlar: Dış ürogenital bölge temizlendikten sonra steril şartlarda, ardışık üç gün alınan sabah idrarı tercih edilir. İdrar veremeyen hastalardan mesaneden kateter ile ya da suprapubik aspirasyon ile alınabilir.

Uygunsuzluk: 24 saatlik biriktirilmiş ve/veya bekletilmiş idrar olması.

VÜCUT SIVILARI (PERİTON SIVISI, PERİKARD SIVISI, PLEVRA SIVISI, EKLEM SIVISI, GÖZ SIVILARI vb.): Akciğer dışı tüberküloz şüphesinde alınır.

Kabul  Şartları: Numuneler 10-15 mL miktarda mümkün olduğu kadar fazla miktarda, steril vida kapaklı tüpte gönderilmelidir. Kanlı numuneler ise SPS (sodiumpolyanetholsulfonate) ya da heparin içeren tüplerde gönderilmelidir.

Özel Talimatlar: Örnek aseptik şartlarda hekim tarafından alınarak steril, vida kapaklı bir tüpe aktarılır. Bu numunelerin çoğu fibrinojen içerdiğinden numune üzerine 0.2mg/ml heparin veya 0.25-0.50mg/ml SPS (sodiumpolyanetholsulfonate) eklenir, tüp birkaç kez ters-düz edilir.

Uygunsuzluk:  EDTA'lı tüpe alınan numune ve pıhtılaşmış numune olması.

BOS: Santral sinir sistemi tüberkülozu şüphesinde alınır.

Kabul Şartları: BOS, aseptik şartlarda en az 2 ml olacak şekilde mümkün olduğu kadar fazla miktarda alınmalı, steril vida kapaklı tüplerde veya steril luer tipi kapaklı enjektör içinde gönderilmelidir.

   BOS örnekleri kesinlikle buzdolabına konulmaz.

   Mümkün olduğu kadar çabuk çalışılmalıdır.

   Bu nedenle BOS örnekleri mesai saatleri içerisinde alınmalı ve derhal laboratuvaraulaştırılması sağlanmalıdır.

Uygunsuzluk: Yetersiz hacimde örnek olması.

2.2.7. BAL, BRONŞ YIKAMA SIVISI, FIRÇALAMA NUMUNESİ:  Hiçbir şekilde balgam veya uyarılmış balgam örneği veremeyen tanı konulamamış olgulardan alınır.

Kabul Şartları: 5-10 mL bronş lavajı / BAL örneği, 5 mL serum fizyolojik içerisine alınan fırçalama örneği ve en az 3 mL trakeal aspirat steril vida kapaklı tüpte ya da luer tipi kapaklı enjektörde alınarak gönderilmelidir.

Özel Talimatları: Numune, hekim tarafından bronkoskop ile alınmalıdır. Bronkoskopi esnasında çeşme suyu kullanılması saprofit mikobakterilerle kontaminasyona yol açabildiği için steril distile su veya steril tuzlu su kullanılmalıdır. Bronkoskop dezenfeksiyonu eksiksiz olarak yapılmalı ve tüm işlemler uygun güvenlik standartları altında gerçekleştirilmelidir.

Uygunsuzluk:  Yetersiz hacimde örnek olması.

 ABSE İÇERİĞİ, YARA NUMUNESİ: Akciğer dışı tüberküloz şüphesinde alınır.

Kabul Şartları: Mümkün olduğu kadar fazla miktarda, steril vida kapaklı tüpte ya da luer tipi kapaklı enjektörde alınmalıdır.

Özel Talimatları: Aseptik şartlarda yüzeyel eksuda uzaklaştırıldıktan sonra apse içeriği ve aspire edilen sıvı alınır.

Uygunsuzluk: Kuru eküvyon ile örnek alınması.

       KAN VE KEMİK İLİĞİ: Yaygın tüberküloz şüphesi ve nedeni bilinmeyen ateşte alınır.

Kabul Şartları: SPS (0.25-0.50 mg/ml) ya da heparin (0.2 mg/ml) içeren tüplere veya ticari mikobakteryel kan kültür besiyerine alınmalıdır.

Özel Talimatlar: Rutin aseptik şartlarda alınmalıdır. Heparin ya da SPS içeren tüplere alınan örnek antikoagülanla homojen bir şekilde karışması için birkaç kez alt-üst edilmelidir.

     Kemik iliği ve kan örnekleri kesinlikle buzdolabına konulmaz.

     Mümkün olduğu kadar çabuk çalışılmalıdır.

    Bu nedenle Kemik iliği ve kan örnekleri mesai saatleri içerisinde alınmalı ve derhal laboratuvara ulaştırılması sağlanmalıdır.

  Uygunsuzluk: Pıhtılaşmış örnek

DOKU BİYOPSİ NUMUNESİ:  İnvaziv olmayan teknikler ile tanı konulamayan akciğer-dışı tüberküloz şüphesinde alınır.

Kabul Şartları: Numune en az 1 gram olmalıdır, fiksatif ya da koruyucu madde içermeyen steril vida kapaklı tüpte alınmalıdır.

Özel Talimatlar: Aseptik şartlarda alınır. Mümkün olduğu kadar kazeöz kısımlardan alınır. Numune alındıktan sonra üzerini kapatacak şekilde steril serum fizyolojik eklenerek gönderilmelidir. Uygunsuzluk:   Yetersiz miktarda örnek, gazlı bez, pamuk gibi materyale sarılmış örnek olması.

DIŞKI:   İntestinal tüberküloz şüphesinde alınır. Ancak tüberküloz tanısında dışkıdan yapılan mikroskopi ve kültür işlemleri, klinik yarar açısından tartışmalıdır.

Kabul Şartları: 1 gram veya daha fazla miktardaki numune tek kullanımlık, steril kapaklı tüplere alınmalıdır.

Özel  Talimatlar: Numune direkt olarak tüpe alınamıyorsa, daha önce alınmış olan kaptan yeterli miktarda tüpe aktarılarak gönderilir.

Uygunsuzluk: Balmumu içeren kapta gelmiş ve dondurulmuş numuneler kabul edilmez.

ETİKETLEME

Numune kabında klinik numune bilgilerİ; hasta adı soyadı, Dosya/numune numarası, numune alınma tarihi ve numune türü bilgileri olmalıdır. Hasta bilgilerinin kabın üzerine etiketlenmeyip sadece kapakta bulunması, işlem esnasında kapakların açılması ile numunelerin karışabilmesi bakımından sakıncalıdır.

4. NUMUNELERİN LABORATUVARA TAŞINMASI VE SAKLAMA KOŞULLARI Hastalardan alınan numuneler aşırı sıcak ve soğuk, ani basınç değişikliği veya aşırı kuruma gibi olumsuz koşullardan korunarak laboratuvara en kısa sürede ulaştırılmalıdır.

Numunelerin laboratuvara ulaştırılması 1 saati geçecek ise 24 saate kadar +4oC'de bekletilebilir.

BOS, kemik iliği, kan örnekleri kesinlikle buzdolabına konulmaz. Dolayısıyla bu örnekler, öncelikli çalışılmalıdır.